Μία από τις μεγαλύτερες αρετές που συνοδεύει τον κατά Χριστόν άνθρωπο, είναι η αρετή της ταπεινοφροσύνης. Οι Πατέρες της ερήμου, οι ασκητές και οι μοναχοί της ορθοδόξου Εκκλησίας, αυτή την αρετή προσπαθούσαν και προσπαθούν, καθ΄ όλη τη διάρκεια της ζωής τους, να καλλιεργήσουν. Αλλά και οι άγιοι, αυτή την αρετή είχαν συνοδοιπόρο στην επίπονη πορεία της θεώσεώς τους. Τους λόγους αυτής της εμμονής των αγίων πατέρων περιγράφει με γλαφυρό τρόπο στα ασκητικά του συγγράμματα ο μέγας γέρων, αββάς Δωρόθεος.
«Είπε κάποιος από τους γέροντες», λέγει ο αββάς Δωρόθεος, «πως περισσότερο απ’ οτιδήποτε άλλο έχουμε ανάγκη από την ταπεινοφροσύνη. Να είμαστε έτοιμοι σε κάθε λόγο που ακούμε να λέμε «συγχώρησον», συγχώρεσε με αδελφέ. Γιατί με την ταπεινοφροσύνη, όλα τα όπλα του εχθρού και αντικειμένου διαβόλου καταστρέφονται. Η ταπείνωση σκεπάζει την ψυχή από κάθε πάθος, από κάθε πειρασμό. Γι’ αυτό, όταν είδε ο άγιος Αντώνιος όλες τις παγίδες του διαβόλου απλωμένες και στενάζοντας ρώτησε τον Θεό: «ποιος άραγε μπορεί να τις αντιπαρέλθει;», ο Θεός δι’ αγγέλου του αποκρίθηκε, ότι, η ταπείνωση τις αντιπαρέρχεται και ούτε καν την αγγίζουν. Τόσο μεγάλη και σωτήρια είναι η ταπείνωση».
Υπάρχουν, λέγει ο αββάς, δύο είδη ταπείνωσης, όπως και δύο μορφές υπερηφανείας. Η πρώτη ταπείνωση, είναι το να θεωρείς τον αδελφό σου συνετότερο και καλύτερο σε όλα από εσένα και με ένα λόγο, το να θεωρείς ότι είσαι ο χειρότερος των ανθρώπων. Η δεύτερη ταπείνωση, είναι το να αποδίδεις στον Θεό ότι καλό κάνεις. Αυτή είναι η τέλεια ταπείνωση που είχαν κατακτήσει οι άγιοι. Αυτή γεννιέται στην ψυχή με την πιστή τήρηση των εντολών του Θεού.
Όταν η ψυχή ταπεινώνεται, τότε καρποφορεί τις αρετές και όσο καρποφορεί, τόσο ταπεινώνεται. Σαν το δένδρο εκείνο, που όταν τα κλαδιά του είναι φορτωμένα με καρπούς γέρνουν προς την γη, ενώ όταν στερούνται καρπών υψώνονται στην άκαρπη υπερηφάνεια τους. Διότι, όσο προσεγγίζουν οι άγιοι τον Θεό, τόσο βλέπουν τους εαυτούς τους αμαρτωλούς. Για παράδειγμα, όταν ο Αβραάμ είδε τον Κύριο, ονόμασε τον εαυτό του «γη και σποδό», χώμα και στάχτη και ο μέγας προφήτης Ησαΐας έλεγε: «Ω, πόσο ταλαίπωρος και ακάθαρτος είμαι». Την ίδια ταπείνωση έδειξε και ο μεγάλος Μωυσής, απαντώντας στην πρόσκληση του Θεού για να βοηθήσει τους συμπατριώτες του, «Σε παρακαλώ να διαλέξεις κάποιον άλλο, που να μπορεί, γιατί εγώ είμαι ισχνόφωνος και βραδύγλωσσος», ενώ ο Ιερεμίας, έλεγε ότι: «είμαι πολύ νέος».
Είναι μεγάλο και θεϊκό έργο η απόκτηση της αρετής της ταπεινώσεως. Αυτή την αρετή επαίνεσε και ο Κύριος στην προσευχή του τελώνη, καταδικάζοντας τον υπερήφανο Φαρισαίο. Ο δρόμος, όμως, που οδηγεί στην ταπείνωση, είναι οι εν επιγνώσει σωματικοί κόποι και το να θεωρείς τον εαυτό σου, ότι είναι κάτω απ’ όλους και το να προσεύχεσαι αδιάλειπτα στο Θεό. Αυτός είναι ο μοναδικός δρόμος που οδηγεί στην ταπείνωση. Η ίδια, όμως, η ταπείνωση από τη φύση της, είναι θεϊκή και ακατάληπτη. Διότι, ο κόπος ταπεινώνει το σώμα και όταν ταπεινώνεται το σώμα, ταπεινώνει μαζί και την ψυχή.
Τούτη, λοιπόν, την μεγάλη και κορυφαία αρετή της ταπεινώσεως, ευρισκόμενοι στα προπύλαια της μεγάλης Τεσσαρακοστής, καλούμαστε από τον ίδιο τον Κύριο να καλλιεργήσουμε, ώστε να νικήσουμε τις παγίδες του εχθρού και να καρποφορήσουμε σε κάθε άλλη αρετή με τη Χάρη του Τρισαγίου Θεού.
ΕΚ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ Φ.Ν.Θ.
