Η θέσπιση ανώτατου ορίου χρήσης μετρητών στην Ευρωπαϊκή Ένωση (EE) θέτει πολλά ερωτήματα. Ποια είναι τα κίνητρα πίσω από αυτό; Υπάρχουν πιθανές εναλλακτικές λύσεις; Και ποιος θα είναι ο μελλοντικός ρόλος των μετρητών;
Σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο οικονομικό τοπίο, αντιμετωπίζουμε σημαντικές αλλαγές, ιδιαίτερα όσον αφορά τη χρήση μετρητών. Σε αυτό το πλαίσιο, εξετάζουμε πιο προσεκτικά τα κίνητρα, τις εναλλακτικές προσεγγίσεις και προσπαθούμε να παρέχουμε μια προοπτική για το πώς θα μπορούσε να εξελιχθεί ο ρόλος των μετρητών τα επόμενα χρόνια.
Ένα ακόμη σημαντικό βήμα επίκειται
Η Ευρωπαϊκή Ένωση σχεδιάζει να εισαγάγει ένα υποχρεωτικό ανώτατο όριο πληρωμής μετρητών στις 10.000 ευρώ. Αυτό έχει ως στόχο να αποτρέψει τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας και να καταστήσει πιο δύσκολη τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες – ευγενείς στόχους στους οποίους κανείς δεν θα είχε αντίρρηση.
Ωστόσο, αυτές οι προσπάθειες αντιπροσωπεύουν στην πραγματικότητα ένα άλλο στάδιο στην καταπολέμηση των μετρητών. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορωνοϊού, υπήρξαν ισχυρισμοί ότι τα μετρητά αποτελούν πιθανή πηγή εξάπλωσης του ιού. Ωστόσο, όπως αποδείχθηκε αργότερα, αυτές οι πληροφορίες ήταν εσφαλμένες.
Τα μετρητά αντιπροσωπεύουν το τελευταίο τυπωμένο στοιχείο ελευθερίας στο τρέχον νομισματικό σύστημα fiat. Αυτή η ελευθερία δεν γίνεται καλά αποδεκτή στις Βρυξέλλες. Επομένως, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η ΕΕ κηρύσσει ταυτόχρονα πόλεμο κατά του Bitcoin.
Ποιοι είναι οι κύριοι λόγοι για τη θέσπιση ανώτατου ορίου μετρητών στην ΕΕ;
Το όριο σημαίνει ότι δεν επιτρέπονται πλέον συναλλαγές σε μετρητά πάνω από αυτό το επίπεδο. Επιπλέον, τα στοιχεία του αγοραστή θα πρέπει να καταγράφονται για σκοπούς μεταγενέστερου εντοπισμού ξεκινώντας με πληρωμές μετρητών 3.000 ευρώ. Η έναρξη ισχύος του κανονισμού εξαρτάται πλέον από την επίσημη έγκριση του Συμβουλίου της ΕΕ και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Υπάρχουν πολλές εναλλακτικές λύσεις για την επιβολή ανώτατου ορίου πληρωμής μετρητών που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν για την επίτευξη παρόμοιων στόχων όπως η καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας. Αυτές οι εναλλακτικές θα μπορούσαν να είναι:
1. Αυξημένες απαιτήσεις παρακολούθησης: Αντί για ανώτατο όριο μετρητών, θα μπορούσαν να εφαρμοστούν αυξημένοι μηχανισμοί παρακολούθησης και απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων για τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και τους εμπόρους. Οι συναλλαγές πάνω από ένα συγκεκριμένο ποσό θα εξακολουθούν να υπόκεινται σε αυστηρότερους ελέγχους, αλλά χωρίς περιορισμό των μετρητών ως μέσο πληρωμής.
2. Ισχυρότερη συνεργασία μεταξύ κυβέρνησης και χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων: Η βελτιωμένη συνεργασία μεταξύ κυβερνητικών αρχών και χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων θα μπορούσε να βοηθήσει στον εντοπισμό και την πιο αποτελεσματική αναφορά ύποπτων συναλλαγών. Αυτό θα μπορούσε να υποστηριχθεί από τη χρήση προηγμένων τεχνολογιών για την ανάλυση των οικονομικών δεδομένων.
3. Αυστηρότερες ποινές για μη συμμόρφωση: Η αύξηση των κυρώσεων για ξέπλυμα χρήματος και παράνομες οικονομικές δραστηριότητες θα μπορούσε να λειτουργήσει αποτρεπτικά και να προωθήσει τη συμμόρφωση με την υφιστάμενη νομοθεσία χωρίς να επηρεάζει άμεσα τη χρήση μετρητών.
Οι εναλλακτικές που αναφέρονται θα καθιστούσαν δυνατή την επίτευξη των επιθυμητών στόχων χωρίς ταυτόχρονα να περιορίζουν την προσωπική ελευθερία των πολιτών μέσω γενικών απαγορεύσεων. Μια ισορροπημένη προσέγγιση θα μπορούσε να βοηθήσει στη διατήρηση της ισορροπίας μεταξύ ασφάλειας και ατομικής ελευθερίας.
Το μέλλον των μετρητών αντιμετωπίζει μια ποικιλία παραγόντων επιρροής, όπως αναλύθηκε τα τελευταία χρόνια από Κεντρικές Τράπεζες. Το συμπέρασμα των αναλύσεων σεναρίου τονίζει ότι η τύχη των μετρητών εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη συμπεριφορά των χρηστών. Η αύξηση των προσφορών χωρίς μετρητά θα μπορούσε να οδηγήσει σε περαιτέρω μείωση της χρήσης μετρητών.
Το ανώτατο όριο μετρητών που θα εισαχθεί σύντομα από την ΕΕ είναι πιθανό να μειώσει περαιτέρω την ελκυστικότητα των μετρητών. Η πιθανή εισαγωγή ενός ψηφιακού ευρώ μέσα στα επόμενα δύο έως πέντε χρόνια μιλάει επίσης για την αυξημένη χρήση μετρητών. Αν και εκπρόσωποι της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) και της ΕΕ τονίζουν ότι τα μετρητά δεν πρέπει να καταργηθούν, οι τρέχουσες εξελίξεις δείχνουν ξεκάθαρα μια μελλοντική μείωση της χρήσης μετρητών.
Παρόλα αυτά είναι απίθανο να θεσπιστεί πλήρης απαγόρευση των μετρητών. Αντίθετα, η πρόσβαση σε μετρητά στην καθημερινή ζωή θα μπορούσε συστηματικά να γίνει πιο δύσκολη, γεγονός που θα μπορούσε να οδηγήσει τους περισσότερους ανθρώπους να μειώσουν δραματικά τη χρήση μετρητών. Η συζήτηση για το μέλλον των μετρητών θα συνεχίσει να διαμορφώνεται από μια ισορροπία μεταξύ των προσπαθειών για χρηματοοικονομική καινοτομία και των ανησυχιών για την ατομική ελευθερία.
Πώς περιορίζεται η ελευθερία των πολιτών από το μέγιστο περιορισμό στη χρήση μετρητών;
Ο μέγιστος περιορισμός στη χρήση μετρητών μπορεί να επηρεάσει την ελευθερία των πολιτών σε διάφορες διαστάσεις:
1. Οικονομικό απόρρητο: Οι συναλλαγές με μετρητά προσφέρουν ένα ορισμένο επίπεδο ανωνυμίας, το οποίο περιορίζεται από την εισαγωγή ανώτατων ορίων. Οι πολίτες μπορεί να νιώθουν ότι παρακολουθούνται όλο και περισσότερο καθώς οι οικονομικές τους δραστηριότητες γίνονται πιο διαφανείς.
2. Ατομική ελευθερία και αυτονομία: Η δυνατότητα πληρωμής σε μετρητά δίνει στους πολίτες μεγαλύτερο έλεγχο στις οικονομικές τους συναλλαγές. Ο περιορισμός των μετρητών μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια αυτής της ατομικής ελευθερίας και να περιορίσει την οικονομική αυτονομία των πολιτών.
3. Προστασία από ψηφιακές απειλές: Οι συναλλαγές σε μετρητά είναι απρόσβλητες σε ψηφιακές απειλές όπως η εισβολή ή η διαρροή δεδομένων. Η μείωση των επιλογών σε μετρητά θα μπορούσε ενδεχομένως να εκθέσει τους πολίτες σε αυξημένο κίνδυνο εγκλήματος στον κυβερνοχώρο.
4. Ευελιξία στις συναλλαγές: Τα μετρητά προσφέρουν ευελιξία σε διάφορες καταστάσεις, ειδικά σε μικρές συναλλαγές, σε τοπικές αγορές ή σε καταστάσεις όπου δεν υπάρχουν διαθέσιμες ψηφιακές μέθοδοι πληρωμής. Ο περιορισμός των μετρητών θα μπορούσε να περιορίσει αυτήν την ευελιξία.
Η μελλοντική χρήση των μετρητών θα διαμορφωθεί από πολλούς παράγοντες που την επηρεάζουν. Η προώθηση της ψηφιοποίησης είναι πιθανό να συνεχίσει να διαδραματίζει κεντρικό ρόλο, με την τάση προς τις μεθόδους ηλεκτρονικών πληρωμών όπως οι πληρωμές μέσω κινητού τηλεφώνου και οι κάρτες ανέπαφων συναλλαγών να αναμένεται να αυξηθεί.
Αντίκτυπος σε μικρότερες επιχειρήσεις και τοπικές οικονομίες
Οι μικρές επιχειρήσεις και οι τοπικές αγορές βασίζονται συχνά σε συναλλαγές με μετρητά και ο περιορισμός των μετρητών θα μπορούσε να επηρεάσει τη ρευστότητα και την ευελιξία τους. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε αλλαγή στην αγοραστική συμπεριφορά και να δημιουργήσει πρόσθετες προκλήσεις για τις μικρότερες επιχειρήσεις.
Ο κοινωνικός αντίκτυπος
Μερικοί άνθρωποι προτιμούν τα μετρητά για διάφορους λόγους, είτε πρόκειται για παράδοση, για έλλειψη πρόσβασης σε τραπεζικές υπηρεσίες ή απλώς για προσωπική προτίμηση. Ο περιορισμός των μετρητών θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα αίσθημα αποξένωσης ή στέρησης, ιδιαίτερα για εκείνους που βασίζονται σε μεγάλο βαθμό σε μετρητά.
Η επιβολή ανώτατου ορίου μετρητών δεν είναι μόνο μια οικονομική απόφαση, αλλά έχει επίσης εκτεταμένες κοινωνικές και πολιτιστικές επιπτώσεις.
Πώς αντιμετωπίζουν άλλες χώρες τους περιορισμούς στις πληρωμές σε μετρητά
Οι διεθνείς προοπτικές παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες για τις προσεγγίσεις άλλων χωρών για την αντιμετώπιση παρόμοιων προκλήσεων που σχετίζονται με τους περιορισμούς σε πληρωμές με μετρητά. Μερικά παραδείγματα και πρακτικές είναι τα εξής:
1. Σουηδία: Η Σουηδία έχει κινηθεί προς σχεδόν συναλλαγές χωρίς μετρητά τα τελευταία χρόνια. Αυτός ο μετασχηματισμός έχει διευκολυνθεί από την προώθηση των μεθόδων ηλεκτρονικής πληρωμής και την αποδοχή των ψηφιακών νομισμάτων.
2. Δανία: Όπως και η Σουηδία, η Δανία παρουσιάζει επίσης πτώση στη χρήση μετρητών. Ωστόσο, η δανική κυβέρνηση φρόντισε να προστατεύσει την οικονομική ένταξη διασφαλίζοντας ότι θα συνεχιστεί η πρόσβαση σε μετρητά.
3. Νορβηγία: Η Νορβηγία, παρόμοια με τη Σουηδία και τη Δανία, έχει έντονη κλίση προς τις συναλλαγές χωρίς μετρητά. Ωστόσο, η κυβέρνηση τόνισε ότι η πρόσβαση σε μετρητά πρέπει να συνεχίσει να είναι εγγυημένη, ώστε να λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες όλων των πολιτών.
4. Ινδία: Η Ινδία εφάρμοσε μια σαρωτική μεταρρύθμιση σε μετρητά το 2016, καταργώντας σταδιακά τα χαρτονομίσματα υψηλής ονομαστικής αξίας. Αυτό οδήγησε σε αυξημένη εστίαση στις ψηφιακές μεθόδους πληρωμής και στην οικονομική ένταξη.
Αυτά τα διεθνή παραδείγματα μπορούν να δείξουν ότι υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι διαχείρισης της μετάβασης σε κοινωνίες φτωχές σε μετρητά χωρίς να περιορίζεται δυσανάλογα η οικονομική ελευθερία των πολιτών.
Όρια μετρητών στην Ευρωπαϊκή Ένωση
Τα όρια μετρητών την προηγούμενη χρονιά διαφέρουν ανά χώρα και περιοχή. Ακολουθούν ορισμένα παραδείγματα χωρών στην Ευρωπαϊκή Ένωση:
1. Γερμανία: Το όριο μετρητών για ιδιωτικές συναλλαγές ήταν 10.000 ευρώ.
2. Γαλλία: Απαγορεύτηκαν συναλλαγές σε μετρητά άνω των 1.000 ευρώ για Γάλλους υπηκόους και κατοίκους, καθώς και αλλοδαπούς υπηκόους που διαμένουν στη Γαλλία.
3. Ιταλία: Δεν επιτρέπονταν συναλλαγές σε μετρητά άνω των 2.000 ευρώ για συναλλαγές μεταξύ ιδιωτών.
4. Ισπανία: Το ανώτατο όριο συναλλαγών σε μετρητά μεταξύ επιχειρήσεων και αυτοαπασχολούμενων ήταν 2.500 ευρώ.
5. Ελλάδα: Το ανώτατο όριο συναλλαγών σε μετρητά ήταν 500 ευρώ που είναι το χαμηλότερο στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Λαμβάνοντας υπόψη τα διαφορετικά όρια μετρητών που τίθενται σε διάφορες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, είναι σαφές ότι τέτοια μέτρα έχουν αντίκτυπο στην οικονομική ελευθερία των πολιτών. Τα ανώτατα όρια, όπως και το όριο των 500 ευρώ στην Ελλάδα, στοχεύουν στον περιορισμό των παράνομων οικονομικών δραστηριοτήτων, αλλά ταυτόχρονα περιορίζουν την ελευθερία και ανωνυμία των πολιτών. Ωστόσο, θα πρέπει να γνωρίζετε τους σχετικούς περιορισμούς.
Η ελευθερία πληρωμής σε μετρητά δεν είναι μόνο θέμα οικονομικής ευελιξίας, αλλά και ζήτημα που επηρεάζει την ιδιωτική ζωή των πολιτών. Οι συναλλαγές σε μετρητά επιτρέπουν ένα ορισμένο επίπεδο ανωνυμίας που δεν είναι δυνατό με τις ψηφιακές μεθόδους πληρωμής. Με μετρητά μπορείτε να κάνετε συναλλαγές διακριτικά και ανεξάρτητα από ψηφιακά ίχνη.
Συμπέρασμα
Άλλο ένα σημαντικό βήμα επίκειται και η θέσπιση ορίων σε μετρητά απαιτεί προσεκτική ισορροπία μεταξύ των συμφερόντων ασφάλειας και της διατήρησης των ατομικών ελευθεριών. Είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι τέτοια μέτρα δεν παρεμβαίνουν δυσανάλογα στην προσωπική αυτονομία. Ο ανοιχτός διάλογος και η συνεχής αξιολόγηση αυτών των περιορισμών είναι ουσιαστικής σημασίας για να διασφαλιστεί ότι οι πολίτες μπορούν να συνεχίσουν να βιώνουν μια ισορροπία μεταξύ ασφάλειας και ελευθερίας.
Γιάννης Λαμπρίδης, Money Expert
