Ο Μαθιός Ρήγας είναι ένα ιδιαίτερα έμπειρο διοικητικό στέλεχος στον χώρο της ενέργειας. Και η άποψη του έχει «βαρύνουσα» σημασία για το «ενεργειακό γίγνεσθαι». Ο διευθύνων σύμβουλος της Energean έγραψε ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο, το οποίο δημοσιεύτηκε στον ιστότοπο Energypress και το αναδημοσιεύουμε. Μεταξύ άλλων, αναφέρει ότι: «Η δημιουργία ενός δικτύου αερίου στην ανατολική Μεσόγειο, μέσω σταθερών, ή εικονικών (LNG) αγωγών, δεν θα λειτουργούσε μόνο ως οικονομική κινητήρια δύναμη, αλλά και ως σύμβολο περιφερειακής συνεργασίας». Και ότι: «Οι κυρίαρχες χώρες που συνδέονται αμοιβαία μέσω του εμπορίου, είναι λιγότερο πιθανό να εμπλακούν σε σύγκρουση. Οι αμοιβαίες ανάγκες μπορούν να δημιουργήσουν ειρήνη διαρκείας». Αναλυτικά το άρθρο είναι το ακόλουθο:
Ρίξτε μια ματιά σε μία σειρά από εκθέσεις από μερικούς από τους σημαντικότερους και πλέον σεβαστούς, παγκοσμίως, Οργανισμούς με ενδιαφέρον στον ενεργειακό τομέα: την Shell, την Exxon, τον International Energy Agency (IEA), την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ποια είναι τα κοινά τους σημεία;
Το φυσικό αέριο παραμένει μία ζωτική πηγή ενέργειας τόσο τώρα, όσο και στο μέλλον, σε κάθε ήπειρο, λόγω της ικανότητάς του να παρέχει ενεργειακή ασφάλεια και να υποστηρίζει την μετάβαση. Η παγκόσμια αγορά παραμένει σφιχτή και χρειάζεται νέες προμήθειες, με μεγάλα έργα LNG να καθυστερούν και η περίφημη υπερπροσφορά αερίου (gas glut) να αναβάλλεται εκ νέου. Η γεωπολιτική και το φυσικό αέριο παραμένουν αδιαχώριστα. Οι μεγάλες εταιρείες που είχαν δεσμευτεί να μειώσουν την παραγωγή πετρελαίου και αερίου ανατρέπουν τις δεσμεύσεις τους, υπό την πίεση να παρέχουν οικονομικά προσιτή ενεργειακή ασφάλεια και αποδόσεις στους μετόχους. Οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας, δεν κατάφεραν να παραλύσουν την ρωσική οικονομία, καθώς το πετρέλαιο και το αέριο που παράγεται στην χώρα διοχετεύεται προς την Ανατολή. Οι σφιχτές ενεργειακές αγορές που βιώνουμε καθοδηγούνται, κυρίως, από την γεωπολιτική και την σημαντική μείωση των επενδύσεων στον τομέα της εξόρυξης, ενώ η παγκόσμια ζήτηση για ενέργεια συνεχώς αυξάνεται.
Γι’ αυτό, η Energean παραμένει επικεντρωμένη στο φυσικό αέριο. Βλέπουμε διαρκή ζήτηση για αέριο που θα φτάσει πέρα από το 2050. Το αέριο παραμένει ένα ζωτικό θετικό στοιχείο του ενεργειακού τριλήμματος: προσιτή, ασφαλής και βιώσιμη ενέργεια. Η ενεργειακή ασφάλεια και η ενεργειακή μετάβαση που μπορεί να προσφέρει το φυσικό αέριο έχουν πρόσφατα αμφισβητηθεί από την γεωπολιτική. Ωστόσο, θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι το αέριο έχει υπάρξει και μπορεί ξανά να αποτελέσει μία μερική λύση στην γεωπολιτική ένταση, σε μία περιοχή που γνωρίζουμε καλύτερα από οποιονδήποτε άλλο, την ανατολική Μεσόγειο.
Ο καθοριστικός ρόλος της Energean
Δεν το υποστηρίζω αυτό για το σήμερα, ή για το αύριο, αλλά για το εγγύς μέλλον, όταν τελειώσει η σύγκρουση που βρίσκεται σε εξέλιξη: αρκεί κάποιος να ρίξει μία ματιά στο πρόσφατο παρελθόν, για να κατανοήσει την δυναμική του αερίου να συνδέει χώρες που είχαν προηγουμένως δύσκολες σχέσεις. Ένα παράδειγμα-κλειδί, είναι η προμήθεια αερίου από το Ισραήλ στην Αίγυπτο. Η Energean έπαιξε καθοριστικό ρόλο με την ανάπτυξη του υπεράκτιου κοιτάσματος Καρίς στο Ισραήλ. Οι προσπάθειές μας έχουν βοηθήσει την μετάβαση του Ισραήλ από τον άνθρακα στο αέριο και ενίσχυσαν την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας. Εξίσου σημαντικό είναι, ότι η παραγωγή μας επέτρεψε να αυξηθούν οι εξαγωγές από τα κοιτάσματα Λεβιάθαν και Ταμάρ προς την Αίγυπτο. Η επακόλουθη κυρίαρχη αλληλεξάρτηση όχι μόνο ενισχύει τις οικονομίες του Ισραήλ και της Αιγύπτου, αλλά συμβάλλει σε ένα πιο σταθερό γεωπολιτικό περιβάλλον στην περιοχή, κάτι που θα μπορούσε να αποτελέσει μοντέλο για το μέλλον. Και οι δύο χώρες ενθαρρύνουν τις επενδύσεις στην αλυσίδα του τομέα έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων, κάτι που θα μπορούσε να ενισχύσει μία περιφερειακή σύμπραξη. Το φυσικό αέριο θα ήταν δυνατό να αποτελέσει ένα σημαντικό παράγοντα για την κοινωνικοοικονομική ανασυγκρότηση μετά τον πόλεμο. Είτε αυτό συντελεστεί μέσω της καταβολής δικαιωμάτων εκμετάλλευσης, είτε μέσω της ασφαλούς προμήθειας ενέργειας σε τοπικό επίπεδο τόσο ο Λίβανος, όσο και η Γάζα, έχουν σημαντική δυναμική που θα μπορούσε να προσφέρει ουσιαστική αξία στις χώρες και τους λαούς τους.
Ενιαίο δίκτυο φυσικού αερίου στην ανατολική Μεσόγειο
Έχουμε αναφερθεί ήδη στην Αίγυπτο, το Ισραήλ, τον Λίβανο και την Γάζα. Πρέπει να δούμε την ευρύτερη περιοχή και να σκεφτούμε την έννοια ενός δικτύου φυσικού αερίου στην ανατολική Μεσόγειο. Η Κύπρος και η Ελλάδα, στρατηγικά τοποθετημένες και πολιτικά ευθυγραμμισμένες, είναι βασικοί παίκτες σε αυτό το αναδυόμενο δίκτυο. Η Κύπρος, με το κοίτασμα αερίου «Αφροδίτη» και η Ελλάδα, ως πιθανός κόμβος διαμετακόμισης αγωγών φυσικού αερίου προς την Ευρώπη και ως η τελευταία, ίσως, ανεξερεύνητη χώρα στην περιοχή, είναι αναπόσπαστο μέρος του οράματος για μία διασυνδεδεμένη ενεργειακή αγορά της ανατολικής Μεσογείου. Δεν πρέπει, επίσης, να ξεχνάμε την Τουρκία, με τις πρόσφατες ανακαλύψεις στην Μαύρη Θάλασσα, οι οποίες προγραμματίζονται για ανάπτυξη. Όλα αυτά συνδυασμένα, θα ήταν δυνατό να υποστηρίξουν την ενεργειακή ασφάλεια στην περιοχή και πέρα από αυτήν, αντιμετωπίζοντας και την έλλειψη επαρκών ροών LNG διεθνώς. Η δημιουργία ενός δικτύου αερίου στην ανατολική Μεσόγειο, μέσω σταθερών, ή εικονικών (LNG) αγωγών, δεν θα λειτουργούσε μόνο ως οικονομική κινητήρια δύναμη, αλλά και ως σύμβολο περιφερειακής συνεργασίας. Η ενισχυμένη ρευστότητα και η διακυβερνητική συνεργασία, θα μπορούσαν να υποστηρίξουν σημαντικά την ενεργειακή ασφάλεια στην περιοχή, να μειώσουν τα κόστη και να παρέχουν μία πλατφόρμα για βαθύτερη οικονομική ολοκλήρωση. Οι κυρίαρχες χώρες που συνδέονται αμοιβαία μέσω του εμπορίου, είναι λιγότερο πιθανό να εμπλακούν σε σύγκρουση. Οι αμοιβαίες ανάγκες μπορούν να δημιουργήσουν ειρήνη διαρκείας.
Για να γίνει αυτό το όραμα πραγματικότητα, η περιοχή χρειάζεται Operators που φέρουν αποτελέσματα. Η Energean έχει αποδείξει μία μοναδική, ξεχωριστή δέσμευση σε αυτή την περιοχή επενδύοντας πάνω από 2 δισεκατομμύρια δολάρια και επιτυγχάνοντας να λειτουργήσει σε συνθήκες γεωπολιτικής αστάθειας, συμπεριλαμβανομένης της πρόσφατης εκτέλεσης ενός πολύπλοκου έργου μέσα σε αβεβαιότητες τόσο σε επιχειρησιακό επίπεδο, όσο και σε σχέση με την ασφάλεια. Αυτή η αφοσίωση αντιτίθεται με έμφαση σε περιπτώσεις άλλων Operators στην ανατολική Μεσόγειο που άφησαν κρίσιμα ανεκμετάλλευτα κοιτάσματα για πάνω από μία δεκαετία, ή διέκοψαν τις δραστηριότητές τους και ανέβαλαν έργα λόγω της περιφερειακής έντασης.
Η επιτυχία της Energean με το πεδίο Καρίς, το οποίο υποστηρίζει την μετάβαση του Ισραήλ από τον άνθρακα στο αέριο και την ενεργειακή ασφάλεια, έχει επιτρέψει στο Ισραήλ να αυξήσει τις εξαγωγές του στην Αίγυπτο, ενισχύοντας την οικονομική αλληλεξάρτηση και μειώνοντας τις περιφερειακές εντάσεις. Αυτό το πλαίσιο θα μπορούσε να επεκταθεί σε ένα πιο ολοκληρωμένο δίκτυο ενέργειας στην ανατολική Μεσόγειο, συνδέοντας το Ισραήλ, την Αίγυπτο, το Λίβανο, την Γάζα, την Κύπρο και την Ελλάδα, ακόμα και την Συρία, η ανοικοδόμηση της οποίας προφανώς θα πρέπει να περάσει και από την αξιοποίηση των κοιτασμάτων της. Ένα τέτοιο δίκτυο θα ενίσχυε την ρευστότητα, θα σταθεροποιούσε την αγορά και θα βοηθούσε στην οικοδόμηση βιώσιμης ειρήνης, συνδέοντας αυτές τις χώρες μέσω αμοιβαίων οικονομικών συμφερόντων. Αυτό το όραμα θα πραγματοποιηθεί στην περιοχή μόνο με προσηλωμένους Operators, που θα είναι πρόθυμοι να επιχειρήσουν και να εκτελέσουν έργα σε ασταθείς συνθήκες. Το ιστορικό της Energean αποδεικνύει ότι, με αφοσιωμένη δράση, οι ενεργειακοί πόροι της ανατολικής Μεσογείου μπορούν να παρέχουν όχι μόνο ενεργειακή ασφάλεια, αλλά και θεμέλιο για μακροχρόνια περιφερειακή συνεργασία και ειρήνη. Σε ένα σενάριο μετά τον πόλεμο, το φυσικό αέριο θα μπορούσε να αποδειχθεί κάτι περισσότερο από μία πηγή ενέργειας. Το φυσικό αέριο έχει αποδειχθεί ένα ισχυρό εργαλείο για κοινωνικοοικονομική και βιομηχανική ανάπτυξη και για την αποτροπή περιφερειακών γεωπολιτικών εντάσεων. Χρειαζόμαστε εταιρείες που δεσμεύονται και μπορούν να μετατρέψουν τα οράματα σε πραγματικότητα και χρειαζόμαστε πολιτικούς που θα είναι γενναίοι και θα απευθυνθούν στους γείτονές τους, ανεξαρτήτως του παρελθόντος.
Θέλει η Ελλάδα τις έρευνες υδρογονανθράκων;
Στην Ελλάδα, η κατάσταση είναι διαφορετική. Ο τομέας της έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων, παρά τις κατά καιρούς εξαγγελίες, παραμένει στάσιμος. Δεκατρία χρόνια μετά την θεσμική επανεκκίνηση του τομέα με τον νόμο 4001/2011, στην χώρα δεν έχει ακόμα ενεργοποιηθεί κάποιο γεωτρύπανο (εκτός, φυσικά, από τον Πρίνο) και δεν έχει πραγματοποιηθεί οποιαδήποτε ερευνητική γεώτρηση. Έχουμε φτάσει στο σημείο να επιχαίρουμε για το ότι ολοκληρώθηκαν κάποιες σεισμικές έρευνες στην δυτική Ελλάδα, ενώ θα έπρεπε να μάς απασχολεί όχι μόνο με ποιον τρόπο οι επενδυτές που διατηρούν ακόμα παραχωρήσεις δεν θα αποχωρήσουν, αλλά, επιπρόσθετα, με ποιον τρόπο θα προσελκυστούν νέοι. Τα προηγούμενα χρόνια είχαμε αποχωρήσεις δύο μεγάλων εταιρειών, της Total και της Repsol. Είχαμε και έχουμε ατέρμονες γραφειοκρατικές καθυστερήσεις για θέματα που θα έπρεπε να είναι λυμένα εκ των προτέρων και που κατασπαταλούν τόσο τον χρόνο των συμβάσεων, όσο και ανθρώπινους και οικονομικούς πόρους από τους Operators, χωρίς οποιοδήποτε πρακτικό αντίκρισμα. Είχαμε επιστροφές περιοχών από επενδυτές, πριν καν διενεργηθούν σεισμικές έρευνες. Είχαμε και έχουμε δικαστικές εμπλοκές, ακόμα και με την πρωτοβουλία και την ενθάρρυνση δημόσιων Αρχών, που σταματούν τις επενδύσεις και, τελικά, τις ματαιώνουν, καθώς οι επενδυτές δεν είναι δυνατό να περιμένουν εσαεί για να κλείσουν -αν κλείσουν- οι εκκρεμότητες. Είναι χαρακτηριστικές οι περιπτώσεις των Ιωαννίνων και της «παγωμένης» παραχώρησης του Κατακόλου, δύο παραχωρήσεων για έρευνα και εκμετάλλευση, αντίστοιχα, με τεράστια συναίνεση της τοπικής κοινωνίας υπέρ των έργων. Είναι επίσης αδιανόητη η ταλαιπωρία των επενδυτών επί σειρά ετών με την προσπάθεια εξεύρεσης λιμανιών που θα ήταν δυνατό να χρησιμοποιηθούν ως βάσεις υποστήριξης για τις γεωτρήσεις στην δυτική Ελλάδα και στην Κρήτη, σε ένα ζήτημα που προφανέστατα θα έπρεπε να είναι λυμένο από την Πολιτεία. Όλα αυτά, δεν είναι δυνατό να αντιμετωπίζονται αποσπασματικά στην λογική «εγώ κάνω ό,τι μπορώ, αλλά έχουμε θέμα με την τάδε Υπηρεσία, ή το τάδε δικαστήριο». Πρέπει, επιτέλους, η Ελλάδα να δείξει ότι θέλει να προχωρήσει άμεσα, αποτελεσματικά και πάντα με σεβασμό στο περιβάλλον, τους κανόνες ασφαλείας και σε συνεργασία με τις τοπικές κοινωνίες, στην έρευνα και αξιοποίηση των φυσικών της πόρων. Ο χρόνος της αναμονής και της υπομονής δεν είναι ανεξάντλητος. Και πρέπει, επιτέλους, η Πολιτεία στην διαχρονικότητά της, να κατανοήσει και ότι το μήνυμα που εκπέμπει για τον τομέα της έρευνας και ανάπτυξης υδρογονανθράκων, δεν είναι αποκομμένο από το υπόλοιπο επιχειρηματικό γίγνεσθαι. Αντίθετα, αποθαρρύνει και άλλες επενδυτικές ιδέες και προσπάθειες σε κρίσιμους τομείς για την ίδια την μετάβαση, για το ίδιο το μέλλον της χώρας.
